Historia i charakterystyka toru Autodromo Nazionale Monza we Włoszech. Dane techniczne i schemat toru Monza. Wyścigi Formuły 1 o GP Włoch na torze Autodromo Nazionale Monza. Najszybsze okrążenia toru Monza.
Historia i podstawowe informacje o torze Autodromo Nazionale Monza we Włoszech
Tor Autodromo Nazionale Monza, jak jego nazwa wskazuje zlokalizowany jest w mieście Monza, które położone jest kilkanaście kilometrów od Mediolanu na północy Włoch. Tor został wybudowany 1922 roku, jako trzeci typowy obiekt wyścigowy na świecie. W tamtych czasach tory wyścigowe wytyczano głównie na publicznych drogach, a nie budowano w całości. Inauguracyjnym wyścigiem na Monzy było GP Włoch 1922 rozegrane we wrześniu. Monza od początku była bardzo szybkim obiektem, którego układ był znacznie inny niż współcześnie. Pełna nitka toru miała 10 km długości, a jej elementem był owal. Tor był bardzo szybki, dochodziło na nim regularnie do groźnych wypadków. Dlatego na przestrzeni lat był wielokrotnie modernizowany i zmieniany.
Ogólny zarys współczesnej nitki zadebiutował w 1950 roku. W Formule 1 stosowano łącznie osiem różnych konfiguracji Monzy. Poza powrotem na cztery edycje do pełnej nitki z owalem na przełomie lat 50. i 60., zmiany w pozostałych konfiguracjach dotyczyły niemal zawsze prób spowolnienia osiąganych prędkości i zwiększenia bezpieczeństwa. W 1961 roku w F1 ostatni raz zastosowano układ z owalem. Był to bardzo tragiczny wyścig, który zapisał się w historii F1. W wypadku zginał Wolfgang von Trips (jeden z najlepszych kierowców tamtych czasów) oraz 15 kibiców na trybunach. Wcześniej, bo w 1955 roku podczas prywatnych testów zginął dwukrotny mistrz Formuły 1 Alberto Ascari. W latach 70. podczas wyścigów o GP Włoch na Monzy zginęły dwie wielkie gwiazdy F1: Jochen Rindt oraz Ronnie Peterson. Zmiany konfiguracji polegające na wprowadzaniu mocnych hamowań z szykanami były niezbędne, bo coraz lepsze samochody w Formule 1 oraz innych seriach wyścigowych zwiększały prawdopodobieństwo niebezpiecznych wypadków.
Kilka lat temu były zaawansowane plany gruntownej modernizacji obiektu, aby dostosować go do wyścigów motocyklowych. W ramach tych prac miało dojść do zmiany układu toru (pierwszy sektor), a całość prac razem z modernizacją zaplecza miała kosztować 100 mln euro. Plany upadły z powodów finansowych, a organizatorzy ponownie postawili bardziej na wyścigi samochodowe. Liberty Media wymusiła na właścicielach obiektu dużą modernizację, bo pod względem zaplecza był to jeden z najgorszych torów w kalendarzu. W 2024 roku odbyły się kosztujące 21 mln euro prace modernizacyjne. Wymieniono całą nawierzchnię, krawężniki oraz odwodnienie. Zmodernizowano trzy istniejące przejścia podziemne dla kibiców i wybudowano czwarte. Zmienili podejście do przygotowywania trybun, te mają być samowystarczalne tzn. wokół każdej będzie niezbędne zaplecze (np. gastronomia i toalety). W kolejnych latach pilnej modernizacji wymaga budynek boksów, główne trybuny i zaplecze dla VIPów. Liberty Media wymaga szerokiej modernizacji w negocjacjach nowej umowy.
Współcześnie tor Monza organizuje wiele wyścigów serii samochodowych i jest jednym z najbardziej znanych torów świata. W lipcu 2023 roku wichura połamała około 10 000 drzew w parku, w którym znajduje się tor. Nasadzono w ich miejsce nowe, ale minie wiele lat aż otoczenie toru będzie równie zielone jak przed tym kataklizmem.
Schemat toru Autodromo Nazionale Monza we Włoszech
Charakterystyka toru Autodromo Nazionale Monza we Włoszech
Tor Monza we Włoszech to unikalny obiekt w skali całego kalendarza Formuły 1, który nazywany jest świątynią prędkości. Ponad 80% dystansu okrążenia pokonywane jest z gazem w podłodze, tylko tor w Arabii Saudyjskiej ma podobną wartość. Monza składa się z kilku długich prostych, które są połączone szykanami lub szybkimi zakrętami. Na dystansie jednego okrążenia kierowcy wykonują najmniej zmian biegów w kalendarzu, ale jest to obiekt gdzie najbardziej obciążona jest jednostka napędowa. Różnice w mocy i wydajności silników są tutaj najbardziej widoczne. Monza wymaga pakietów aerodynamicznych z najniższym dociskiem. Zespoły zawsze przywożą specjalne tylne skrzydła, często są to konstrukcje przygotowane tylko na ten weekend. Niektóre zespoły czasami decydują się skorzystać z nieco większego docisku. To negatywnie wpływa na prędkość maksymalną, ale poprawia tempo w zakrętach i zarządzanie oponami.
Na Monzy bardzo ważny jest start z powodu długiego dojazdu do pierwszego hamowania. Ułożenie początkowych zakrętów jest bardzo zdradliwe i często dochodzi tam do sporych kraks. Wyprzedzanie mimo długich prostych i korzystania z cienia aerodynamicznego nie jest proste. Bolidy są wyposażone w mniejsze tylne skrzydła, więc otwarcie systemu DRS nie daje takich korzyści jak zwykle. Dodatkowo gdy dochodzi do powstania „pociągu” (kilka bolidów blisko siebie), to wszyscy korzystają z cienia aerodynamicznego i systemu DRS (poza prowadzącym), a wtedy przeprowadzenie udanego manewru wyprzedzania jest bardzo trudne. Do walki i manewrów wyprzedzania dochodzi w kilku miejscach, niekoniecznie tylko w strefach DRS. Zmiany w krawężnikach i poszerzenie nawierzchni w pierwszej szykanie powinny pomóc w bezpośredniej walce.
Pirelli od 2023 roku przywozi na tor Monza trzy najbardziej miękkie mieszanki opon, wcześniej wybierali trzy środkowe. Decyzja w 2023 roku nie przyniosła żadnej zmiany: wszyscy celowali w strategię jednego pit stopu w GP Włoch 2023, której wykonanie nie było wielkim wyzwaniem. Monza jest obiektem, który bardzo obciąża konstrukcję opon z powodu mocnych hamowań, ale przy tym samo zużycie poszczególnych mieszanek nie jest duże, bo dominują długie proste i brakuje wymagających zakrętów. Z powodu długiej alei serwisowej i niskiego zużycia opon, zespoły zawsze celują w strategię jednego pit stopu. Bardzo trudno jest tutaj nadrobić czas potrzebny na dodatkowy pit stop, bo przy niskiej degradacji, jazda na nowych oponach wymaga minimum kilkunastu kółek w „kwalifikacyjnym” tempie, aby odzyskać stracony czas. W przypadku neutralizacji niekoniecznie warto zmieniać opony, wszystko zależy od momentu wyjazdu SC na tor. Jeżeli wyprzedzanie jest trudne, to ważniejsza jest pozycja na torze. W 2024 roku sytuacja może się zmienić z powodu nowej nawierzchni, która ma być bardziej przyczepna i gładsza. Ciemniejsza barwa asfaltu sprawi, że będzie się bardziej nagrzewał.
Wyścigi o GP Włoch na torze Monza rozgrywane są na początku września, gdy wciąż jest bardzo ciepło, temperatury nawierzchni najczęściej wynoszą około 40 stopni Celsjusza. Największym wyzwaniem z powodu korzystania z pakietów aerodynamicznych z niskim dociskiem są opady deszczu, które co parę lat zdarzają się podczas wizyt F1. Zawodnikom trudniej kontrolować bolidy na mokrym torze mając do dyspozycji taką specyfikację samochodów. Podczas trzech z pięciu ostatnich wyścigów F1 dochodziło do neutralizacji. W 2022 roku powiększono w kilku miejscach pułapki żwirowe, co zwiększyło poziom trudności dla kierowców. Na Monzy często dochodzi do kolizji oraz awarii samochodów, co wywołuje neutralizacje. Często zdarzają się również wirtualne neutralizacje.
Dane techniczne toru Autodromo Nazionale Monza we Włoszech
Długość nitki toru: 5,793 km
Liczba okrążeń wyścigu F1: 53
Dystans wyścigu F1: 306,720 km
Liczba zakrętów: 11 (w tym 4 lewe i 7 prawych)
Kierunek jazdy: zgodnie z ruchem wskazówek zegara
Przewyższenie: 12,48 m
Najdłuższa prosta: 1,30 km
Pojemność trybun: 120 000 miejsc
Maksymalne przeciążenie w F1: 4,1 G w zakręcie numer 11
Długość alei serwisowej, gdzie obowiązuje ograniczenie prędkości: 418 metrów
Liczba stref DRS: dwie, między zakrętami 7 i 8 oraz 11 i 1 z osobnymi punktami detekcji
Odległość od pierwszego pola startowego do pierwszego zakrętu po starcie: 630 metrów
Przyczepność limitowana na: tylnej osi „rear limited”
Procent wyścigów z wyjazdem samochodu bezpieczeństwa w ostatnich pięciu edycjach zawodów F1 (sezony 2019 – 2023): 60%
Najszybsze okrążenia na torze Autodromo Nazionale Monza we Włoszech
Obecny układ toru Autodromo Nazionale Monza we Włoszech został wprowadzony w 2000 roku i od tego momentu liczą się rekordy okrążeń. Monza to najszybszy tor w kalendarzu F1 klasyfikując je według średniej prędkości okrążenia w kwalifikacjach. Oficjalny rekord okrążenia pochodzi z 2004 roku i jest to najstarszy rekord wśród torów obecnych nieprzerwanie w kalendarzu Formuły 1. W 2024 roku wymieniono nawierzchnię oraz krawężniki co powinno pozwolić jeździć szybciej.
Najlepszy czas uzyskany w kwalifikacjach – 1:18,887* – Lewis Hamilton – Mercedes – 2020 rok
Najlepszy czas uzyskany w wyścigu (oficjalny rekord toru) – 1:21,046 – Rubens Barrichello – Ferrari – 2004 rok
* – Wynik Hamiltona z 2020 roku to najszybsze okrążenie w całej historii F1. Brytyjczyk w kwalifikacjach miał średnią prędkość 264,362 km/h.
Informacje o torze Monza we Włoszech od Pirelli
Pirelli określa charakterystykę każdego toru w kalendarzu Formuły 1 w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza najmniej, a 5 najwięcej. Te liczby określane są na przestrzeni całego sezonu, a więc np. w przypadku poziomu docisku aerodynamicznego tor Monza dostaje w tej skali 1, a tor Hungaroring 5.
Trakcja: 3
Hamowanie: 4
Przeciążenia boczne: 2
Obciążenie opon: 3
Poziom docisku aerodynamicznego: 1
Wyścigi Formuły 1 na torze Autodromo Nazionale Monza we Włoszech
Formuła 1 jest nierozerwanie związana z torem Autodromo Nazionale Monza od samego początku swojego istnienia. Monza jest obecna w kalendarzu F1 nieprzerwanie od 1950 roku z jednym wyjątkiem, gdy w 1980 roku trwała gruntowana modernizacja tego obiektu, a jednorazowo wyścig o GP Włoch rozegrano na Imoli. Monza to klasyczny i tradycyjny wyścig Formuły 1. Zwykle bywały problemy (kilkukrotnie bardzo duże) z podpisaniem kolejnej umowy ze względu na pieniądze, ale ostatecznie dochodziło do porozumienia.
W listopadzie 2024 roku tor Monza popisał nową sześcioletnią umowę na organizację wyścigów F1 na lata 2026 – 2031. Nowy kontrakt jest bardzo długi jak na ten obiekt, zwykle podpisywano krótsze, bo zwykle były powody z finansowaniem. Teraz udało im się utrzymać wsparcie od włoskiego automobilklubu oraz regionu Lombardii. W organizację wyścigu zaangażował się również bezpośrednio rząd Włoch. Tor został w ostatnich latach zmodernizowany, planowane są dalsze prace, które zostaną sfinansowane przez tych samych partnerów. Krótko mówiąc, gdy dalsza przyszłość toru Monza w F1 była zagrożona, to udało im się pozyskać odpowiednie środki finansowe na modernizację toru i coroczną organizację Grand Prix.
Charakterystyki, dane techniczne i schematy innych torów z kalendarza Formuły 1 znajdziecie na blogu pod tym linkiem w specjalnej kategorii artykułów.
